Niet alleen is het aantal beleggende consumenten flink gegroeid in 2018, ook het aantal aanbieders is behoorlijk gestegen. Natuurlijk hebben we de vergelijkingstool van Advies-Check hierop aangepast. Nieuw in de tool: Zwitserleven Beleggen, de Vermogensverzekering van Reaal, de beleggingsstrategieën van Slim Vermogensbeheer en Aegon Beheerd Beleggen.

Opvallend is dat steeds meer verzekeraars de terugkeer maken naar beleggen. Dit jaar zijn dat Zwitserleven en Reaal. Aegon had eerder ook al beleggingsproposities, maar deze zijn dit jaar vervangen door een online beheeroplossing.

In de beleggingsoplossing van Reaal zit een verzekeringscomponent die voor de klant voor een groot deel zelf kan worden vormgegeven. Hier kan de adviseur van grote waarde zijn. Dat geldt ook voor de keuze van het risicoprofiel, dat aan de klant wordt overgelaten.

De oplossing van Zwitserleven is gebaseerd op de duurzame profielfondsen van ACTIAM. Een consument moet zelf een keuze maken welk profielfonds bij hem past. Een financieel adviseur kan hem hierbij helpen.

Aegon heeft dit jaar een beleggingsoplossing geïntroduceerd op basis van beheer.  Aegon werkt met 4 beleggingsprofielen die ‘gevuld’ worden met een combinatie van 2 beleggingsfondsen van Aegon, een aandelenfonds en een obligatiefonds.

Slim Vermogensbeheer bestaat al sinds 1972. Sinds een paar jaar heeft Slim Vermogensbeheer de mogelijkheid om zowel op basis van beheer als execution-only in de 3 beleggingsstrategieën van Slim Vermogensbeheer te beleggen. Dit jaar hebben we de strategieën in de vergelijkingstool opgenomen.

Als één reclameslogan de tand des tijds wel heeft doorstaan, is het wel deze: ‘Een beetje van jezelf en een beetje van Maggi’. Een slogan die tegenwoordig voor van alles en nog wat van toepassing is. Elektrische fietsen, automatische grasmaaiers, maaltijdboxen, Funda, Pixlr en zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar het ‘beetje van Maggi’ lijkt afwezig te zijn in de financieel adviesbranche. Daar is het óf doe-het-zelven óf alles uitbesteden. Best opmerkelijk.

Invloed digitalisering

We weten het al bijna niet meer, maar er was een tijd dat internet niet bestond. En daarmee dus ook geen vergelijkingssites voor de beste spaarrente, de goedkoopste hypotheek of de meest uitgebreide verzekering. Banken en tussenpersonen hadden het monopolie op financiële advisering. De consument wist niet beter. Iedereen richtte zich, bij gebrek aan alternatief, tot de ‘expert’. Iedereen besteedde alles uit.

Internet heeft de boel opgeschud. De eigenwijsheid dook op. De consument van nu informeert zich. Die doe-het-zelft waar hij kan, besteedt uit waar hij wil. En zo kan het dat ondanks Funda, veel makelaars niets te klagen hebben over klandizie. Dat er werk blijft voor professionele fotografen hoewel je met een app op je mobiel de mooiste foto’s kunt maken. En dat taxi’s niet zomaar uit het straatbeeld zullen verdwijnen als de zelfrijdende auto zijn intrede doet.

Gedateerde werkwijze

Internet brengt voor financiële diensten transparantie en gemak. Maar ook belachelijk veel keuzes en weinig houvast. Fijn dat er onafhankelijk adviseurs zijn die je als consument de weg wijzen. Maar de branche staat helaas nog wel met 2 benen in het verleden.

Dat is niet zozeer of alleen te wijten aan financieel adviseurs, maar door hun werkwijze beperken ze zich wel in hun klantenbestand en in de waarde van hun adviezen. Ze trekken immers alléén die klanten aan die inderdaad alles willen uitbesteden. En kijken meestal alléén naar producten waarin ze ook kunnen bemiddelen.

Beperkt advies

In mijn eigen vakgebied met mijn focus op beleggingsoplossingen van banken, verzekeraars en vermogensbeheerders is dat nogal beperkend. Hoewel er een wereld van adviesbehoeftige consumenten rondloopt met allemaal vragen op het gebied van sparen, beleggen en aflossen, maakt maar een klein deel de gang naar een adviseur. En wie die gang wel maakt, krijgt maar een beperkt advies omdat maar zo weinig beleggingsoplossingen ‘bemiddelbaar’ zijn voor een adviseur.

Een beetje van de consument, een beetje van de adviseur

Het wordt tijd voor een beetje Maggi van de financieel adviseur. Internet maakt heel veel mogelijk. Tools waarmee consumenten hun eigen financiële huishouding kunnen invoeren, ‘customer journey’s’ om hypotheken, beleggingsoplossingen of andere financiële producten zélf af te sluiten. Maar de persoonlijke duiding ontbreekt. En dat is juist het domein van de onafhankelijk financieel adviseur. Dat is zijn magie, oftewel… de Maggi.

Een kleine 2 jaar geleden introduceerde de Nederlandse Vereniging van Banken de Risicometer Beleggen die aangeeft hoe volatiel een modelportefeuille mag zijn op een schaal van 1 tot 7. De meter zou ervoor moeten zorgen dat modelportefeuilles van vermogensbeheerders beter vergelijkbaar zijn. En zou financieel adviseurs dus helpen om samen met hun klanten een gedegen keuze te maken voor een bepaalde bank of vermogensbeheerder. Amper 2 jaar later mogen we concluderen dat het nobele streven jammerlijk is mislukt.

 De risicometer geeft min of meer het mandaat weer voor het risico van een modelportefeuille. Dat risico is gebaseerd op de volatiliteit van de historische rendementen van de beleggingen in de modelportefeuille. Hoewel volatiliteit nooit gezien mag worden als enige maatstaf voor risico, is het wel een belangrijke. Én het is een maatstaf die uniform gehanteerd kan worden, wat de vergelijkbaarheid bevordert.

Schaalverdeling van 1 tot 7, van laag naar hoog risico

De schaalverdeling van de risicometer volgt min of meer de schaalverdeling van de risico indicator die verplicht is voor beleggingsfondsen die onder Europese wetgeving vallen. Dat is mooi, want hierdoor kunnen modelportefeuilles qua risico grofweg óók worden vergeleken met profielfondsen. Zowel modelportefeuilles van vermogensbeheerders als profielfondsen van fondshuizen worden immers beheerd met het oog op een bepaald risicoprofiel.

Nu lijkt de schaalverdeling van 1 tot 7 heel wat diversiteit te bieden. De eerste schaal geeft een gering risico aan en de laatste schaal een hoog risico. Voldoende houvast voor consumenten en hun adviseurs, zo lijkt het.

Weinig verschillen in risicoprofielen

Helaas, de praktijk is weerbarstiger. Uit onderzoek van Advies-Check blijkt dat modelportefeuilles én profielfondsen zich massaal rond de middelste schalen van 3 tot 5 bewegen, zélfs als profielen door aanbieders als ‘zeer defensief’ of ‘zeer offensief’ worden bestempeld. Verreweg de meeste beleggingsoplossingen bewegen zich rond de middelste schaal. Dat maakt de vergelijking er dus niet makkelijker op.

Nu zijn er twee conclusies mogelijk. Ófwel de modelportefeuilles verschillen daadwerkelijk nauwelijks in risico, ófwel de schaalverdeling is te smal. Hoe dan ook, de risicometer mist effectiviteit.

Maar er mist meer.

Met de billen bloot

Het risicomandaat dat de vermogensbeheerder aan een (potentiële) klant voorspiegelt, zegt niets over zijn prestaties. Ook getoonde rendementen zeggen weinig. Waar het om gaat is hoe het rendement zich verhoudt tot het risico dat een vermogensbeheerder daadwerkelijk heeft genomen. Je wilt immers als klant het liefst een zo hoog mogelijk rendement bij een zo laag mogelijk risico. De risicometer verklapt niet in hoeverre de beheerder hierin is geslaagd. Ook behaalde rendementen laten dit niet zien.

Wat zou helpen is een indicator die een vermogensbeheerder echt met de billen bloot laat gaan. Een indicator die laat zien hoe het behaalde rendement zich verhoudt tot het genomen risico.

Lange weg

Hoe welkom zo’n rendements-risico-indicator ook is, een dergelijk instrument zal er voorlopig niet komen. De wettelijke informatieplicht richting potentiële klanten is recentelijk volledig herzien. MIFID II is in werking getreden en bevat geen bepalingen voor de oriëntatiefase van een consument, als die nog geen informatie over zichzelf heeft prijsgegeven. Daarmee moet iemand die een goede vergelijking tussen vermogensbeheerders wil maken, eerst bij elke beheerder zijn doopceel laten lichten voordat hij tot de benodigde informatie komt.

Natuurlijk kan dat anders. Maar dat betekent dat vermogensbeheerders met de billen bloot moeten. Vrijwillig. Nul kans dat het daarvan komt. Wel een gemíste kans voor het vertrouwen in beleggen.

Nederland heeft weer vertrouwen in de beurs. In het afgelopen jaar zijn 170.000 mensen gaan beleggen, 14% meer dan vorig jaar. Dat roept herinneringen op aan de late jaren 90, toen ook een aanzwellende stroom consumenten de beurs opgingen, gedreven door aantrekkelijke beursresultaten. Is de groei wel zo positief als het klinkt?

Op dit moment staat de teller op bijna 1,4 miljoen huishoudens. Dat is nog altijd een half miljoen mínder dan het record uit 2000 met zo’n 1,9 miljoen huishoudens, maar een half miljoen méér dan het dieptepunt in 2009.

Internet-bubbel
In 2000 was het hosanna. Beleggen was hot en een veelbesproken topic tijdens feestjes, verjaardagen en recepties. Een jaar later was het sprookje voorbij. De internet-zeepbubbel spatte uiteen. Miljoenen aan belegde guldens gingen verloren. Velen keerden gedesillusioneerd het beleggen de rug toe.

Hypotheekcrisis
Wie toen nog dapper door belegde, raakte vervolgens in 2008 in ernstige vertwijfeling toen de hypotheekbubbel barstte. Het beleggersvertrouwen bereikte het jaar erna een absoluut dieptepunt. En daarmee ook het aantal beleggers.

Business as usual
En toen? Toen bleek dat bedrijven gewoon winst bleven maken. En dat overheden, organisaties en bedrijven hun verplichtingen bleven nakomen. Dat economisch gezien alles kon herstellen. Er waren weliswaar bedrijven failliet gegaan, maar nieuwe bedrijven ontstonden. Bovendien, de één zijn dood was de ander zijn brood.

Dat is basale kennis voor professionele beleggers. Maar vooral particulieren laten zich leiden door emoties, door de waan van de dag. En daarmee wordt beleggen voor hen een emotionele rollercoaster die zich baant tussen angst, optimisme, euforie en depressie.

Koersuitslagen ≠ rendement of verlies
Wie in 2008 was blijven zitten, had gemerkt dat dividenden uitgekeerd bleven worden. Dat koersverlies samen kon gaan met beleggingsrendement. Dat beleggen meer is dan de optelsom van koersen. Wie die emotionele rollercoaster had uitgezeten had mogelijk elke emotie gevoeld, maar was tóch een beetje rijker geworden.

Kijk naar de onderliggende trend
Financiële crises komen en gaan. En ze houden gelijke tred met de cycli van angst, optimisme, euforie en depressie. Maar onderliggend is er wel degelijk sprake van groei. Van rendement.

Basis van beleggersvertrouwen is wankel
Nu het beleggersvertrouwen is teruggekeerd, is het de vraag of dit vertrouwen is gebaseerd op de overtuiging dat gespreid investeren in bedrijven, organisaties en overheden die gericht zijn op groei, loont. Het antwoord is vermoedelijk vrij simpel is: niet.

Het beleggersvertrouwen is terug omdat de koersen zijn gestegen. En omdat de rente is gedaald waardoor sparen geen alternatief meer is. Zodra de koersen dalen of de rentes stijgen, keldert dit vertrouwen weer. En bevindt de gemiddelde particuliere belegger zich in die emotionele rollercoaster waarbij uitstappen de makkelijkste optie lijkt, en tevens de minst lucratieve.